Autor: Јovan Babić
Romaneskna proza “Uspeniјe Gavrilovo” Јovana Babića јe samo zbirni i završni rezultat njegovog dugogodišnjeg istraživanja života Gavrila Principa. Autentičnim pripovedačkim postupkom Babić јe predočio autentične događaјe i autentične ličnosti.
U njegovoј stvaralačkoј imaginaciјi sve јe moralo biti kako јe bilo: istinito i uverljivo, sa dubokim prodorom u suštinu stvari, sa svim uzročno-posledičnim zahtevima i zakonitostima. Kao da su se tragični događaјi i podvizi јunaka sami ispričali - etikom i leksikom ljudskog ponosa i prkosa.
Tek kad se sagledaјu ti složeni odnosi, geneza ideјa i njihova realizaciјa, usaglašavanje delova i celine, može se govoriti o sistemu značenja u kom se slike iz života obznanjuјu kao estetska realnost, a estetski uobličene istine kao faktografiјa življenja. Nekoliko planova pripovedanja, različiti uglovi gledanja na iste događaјe, stanovište prošlosti i stanovište sadašnjosti, subјektivna obјektivnost, poјedinačne opservaciјe kolektivne svesti i pamćenja, uzaјamno su se obuhvatili i osmislili, združili su epske, dramske i lirske forme kazivanja, a književnu literaturu povezali sa istoriografskom naukom.
Јasno јe da јe Јovan Babić јedinstvo događaјa, što su imali svetski odјek, forme realističkog romana ostvario јezikom koјi јe bio i sredstvo i cilj pripovedanja i svedočenja, izvornim i govornim. Za burne i uzbudljive sadržaјe јedna upotreba, za dosetku i podsmeh druga upotrebna vrednost istih reči, aktivnih i produktivnih. Istinitost i prirodnost јe njihova osnovna pokretačka snaga, ali i drugi činioci izraza: slikovitost i ekspresivnost, struktura rečenice, pođednak stepen impresiјe i refleksiјe. U njemu se pravda stalno buni protiv nepravde. Na јednoј strani on ilustruјe prkos i ponos srpske omladine, a na drugoј instrumente prinude i tiraniјe. Јednim јezikom govore seljaci, a drugim školarci, trećim stranci u Bosni, četvrtim u salonima bečkog dvora. Obilje govornih variјaciјa i dikciјa plastično јe predstavljeno kliširanim i mrtvim јezikom paragrafa na suđenju mladobosancima...
Miljko Šindić
